Zachowek jest pojęciem związanym z dziedziczeniem. Jego celem jest zapewnienie osobom najbliższym dla spadkodawcy ochrony przed skutkami testamentów lub darowizn.
Zachowek jest wierzytelnością pieniężną. Podlega dziedziczeniu oraz jest zbywalna. Wchodzi on w zakres długów spadkowych.
Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wymienionych w art. 991 § 1 kc, przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z dnia 28 stycznia 2021 r., I ACa 544/20).
Osobami uprawnionymi do uzyskania zachowku są:
- zstępni.
- małżonek.
- rodzice spadkodawcy.
Natomiast zachowek nie należy się osobom, które:
- spadek odrzuciły.
- zostały uznane za niegodne dziedziczenia.
- zawarły umowę o zrzeczenie się dziedziczenia.
- zostały wydziedziczone.
W celu obliczenia wysokości zachowku należy ustalić wysokość udziału spadkowego, który należałby się danej osobie w razie dziedziczenia na podstawie przepisów ustawy. Tak wyliczony udział spadkowy należy pomnożyć przez 1/2. W przypadku, gdy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni to udział ten należy mnożyć przez 2/3. Uzyskany ułamek należy pomnożyć przez substrat zachowku.
Substrat zachowku to czysta wartość spadku. Do czystej wartości spadku należy doliczyć wartość zapisów windykacyjnych oraz darowizn doliczonych do spadku. W ten sposób i to w dużym uproszczeniu wygląda metoda obliczania wysokości zachowku.
W celu zrealizowania prawa do zachowku należy złożyć pozew o zapłatę. Sprawę tego rodzaju rozpoznaje sąd rejonowy albo sąd okręgowy. Ma to związek z wysokością dochodzonej w pozwie należności o zapłatę zachowku.