Służebność drogi koniecznej to ograniczone prawo rzeczowe. Polega ono na możliwości korzystania z sąsiedniej nieruchomości poprzez przechodzenie czy też przejeżdżanie po jej części. Służebność tego rodzaju ma na celu zaspokojenie obiektywnie istniejących potrzeb. Ma ona charakter bezterminowy.
Aby ustanowić służebność drogi koniecznej, należy ustalić, że brakuje odpowiedniego dostępu nieruchomości do drogi publicznej. Chodzi zatem tutaj o sytuację, gdy wprawdzie taki dostęp istnieje, ale nie ma on charakteru odpowiedniego.
Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno jak najmniej obciążać nieruchomości, przez którą ma ta droga prowadzić.
Służebność drogi koniecznej można ustanowić tylko na rzecz konkretnie oznaczonej nieruchomości władnącej. Nieruchomości powinny być położone w sąsiedztwie. Nie musi być to jednak sąsiedztwo bezpośrednie.
Zasadniczo służebność tego rodzaju można ustanowić na podstawie orzeczenia sądowego. Sądem właściwym jest sąd położenia nieruchomości. Może być to Sąd Rejonowy w Opolu. Postępowanie prowadzone jest w trybie nieprocesowym. Niemniej jednak dopuszczalne jest ustanowienie służebności na podstawie umowy. Oświadczenie właściciela nieruchomości ma mieć formę aktu notarialnego.
W treści wniosku o ustanowienie drogi koniecznej należy wymienić wszystkich właścicieli nieruchomości, przez które może prowadzić ta droga. W trakcie postępowania sąd dokonuje oględzin nieruchomości. Sąd nie jest związany treścią wniosku. Może zatem wytyczyć drogę stosownie do wyników postępowania dowodowego.
Ustanowienie służebności drogi koniecznej w sposób przymusowy dokonuje się wyłącznie za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie to nie ma charakteru odszkodowania i jest jednorazowe.
Dodatkowo można nabyć służebność w drodze zasiedzenia. Z upływem 10 lat służebność wygasa. W razie zmiany sytuacji nieruchomości można domagać się zniesienia służebności drogi koniecznej.