Zachowek

Zachowek to według definicji słownikowej część spadku, jaką osoby najbliższe spadkodawcy muszą otrzymać niezależnie od woli zmarłego.

Instytucja zachowku ma służyć ochronie interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami dokonanych przez niego rozporządzeń, które zawarł w testamencie, ale także darowizn poczynionych za jego życia.

Z orzecznictwa sądowego wynika, że zachowek realizuje kluczowe ze społecznego i prawnego punktu widzenia funkcje: funkcję alimentacyjną, stwarzając ekonomiczne podstawy egzystencji dla najbliższych członków rodziny, związaną z nią funkcję zabezpieczającą, funkcję ochronną dla rodziny pojmowanej jako wspólnota, funkcję dystrybucyjną oraz funkcję solidarnościową.

Prawo do zachowku jest wierzytelnością. Jest to wierzytelność pieniężna, dziedziczna i zbywalna. Roszczenie o zachowek zaliczane jest do długów spadkowych.

Co do zasady, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci darowizny, czy też samego powołania do dziedziczenia, czy też nie jest zapisobiorcą, to zachowek staje się roszczeniem o zapłatę.

Do kręgu osób uprawnionych do zachowku należą:

  1. zstępni.
  2. małżonek spadkodawcy.
  3. rodzice spadkodawcy.
Roszczenie o zapłatę zachowku przysługuje osobie, która:
  1. należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku.
  2. dziedziczyłaby z ustawy w danym przypadku.
  3. nie została wydziedziczona.
  4. nie otrzymała w inny sposób przysporzenia, które wypełnia roszczenie o zachowek.

Uprawnienie do zachowku nie przysługuje spadkobiercy:

  1. uznanemu za niegodnego.
  2. małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia.
  3. małżonkowi, w stosunku do którego orzeczono separację.
  4. spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia, albo który odrzucił spadek, a także spadkobiercy wydziedziczonemu.
O wysokości zachowku decydują dwa najważniejsze czynniki:
  1. kwalifikacje osobiste uprawnionego, a więc ego małoletniość lub trwała niezdolność do pracy.
  2. wartość udziału spadkowego, który przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym.

Sprawy o zapłatę zachowku należą do spraw spadkowych. W rejestrze spadkowym można sprawdzić, czy w danej sprawie wydano postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku, czy też notarialne poświadczenie dziedziczenia.

Zachowek

Kilka tygodni temu Sąd Okręgowy w Opolu oddalił apelację, utrzymując wyrok sądu rejonowego w sprawie o zachowek. W sprawie tej pełnomocnikiem strony pozwanej był adwokat Roman Gładysz.

Sprawa trwała przez dłuższy czas i dotyczyła nie tylko kwestii samego zachowku, ale też kręgu osób uprawnionych do jego otrzymania.

Prawo do zachowku wynika z pokrewieństwa lub małżeństwa. Jest to prawo do uzyskania określonej wartości pieniężnej. Do chwili otwarcia spadku prawo do zachowku ma charakter potencjalny. Przed śmiercią spadkodawcy nie istnieje prawo do zachowku.

Zachowek należy się zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Prawo do zachowku służy tylko tym osobom z kręgu uprawnionych, które w konkretnym przypadku byłyby powołane do spadku z ustawy.

Art. 991 Kodeksu cywilnego
§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).